Mieren hebben ondanks hun beperkte individuele denkraam als groep een heel effectieve boerenslimheid. Sommige soorten zijn tenminste in staat om, als een individuele mier een voedselbron heeft gevonden, de informatie over de plaats waar dat voedsel zich bevindt aan hun collega werkmieren over te dragen. Binnen de kortste keren loopt er dan een spoor van mieren naar de voedselbron en wordt dat eten door de kolonne naar het nest teruggebracht. Dit groepsgedrag wordt in het Engels ‘ant tracking’ genoemd.

‘Ant tracking’ is ook de naam van een seismische interpretatie techniek om bijvoorbeeld breuken in de ondergrond in detail te karteren. De onderstaande illustratie met bijschrift geeft aan hoe die methode werkt. Kort samengevat komt het er op neer dat de interpretator met een muisklik aangeeft welk soort signaal in een 3D seismisch pixelbestand een bepaalde geologische karakteristiek – bijvoorbeeld een breuk – weergeeft. Die pixel krijgt dus een soort etiket. In mierentaal gezegd: dit is een lekker hapje. De software doorzoekt dan het hele 3D-bestand op pixels met dezelfde eigenschappen, en rijgt die zoveel mogelijk aan elkaar als een kralensnoer. Zo’n pixelsnoer is analoog aan het spoor dat mieren langs voedselbronnen volgen. Met andere woorden: zo’n pixelsnoer is een ‘ant track’. De andere pixels worden daarna onzichtbaar gemaakt op het computerscherm en de aaneengeregen pixel snoeren of ‘ant tracks’ geven de plaats van breuken heel nauwkeurig weer.

Wat heeft dit nou met het Panaga Hospital in Seria [Brunei] te maken? Daar heeft collega geoloog Joop Blokzijl al begin jaren tachtig een fysiek experiment met ‘ant tracking’ uitgevoerd. Joop Blokzijl was een collega van mij die in Miri (Sarawak) bij Sarawak Shell Berhad werkte terwijl ik bij Brunei Shell Petroleum mijn brood verdiende. In die tijd was de Shell communis opinio, dat de medische voorzieningen in Miri niet op hetzelfde niveau stonden, als in het door Shell gerunde Panaga Hospital in Seria [Brunei]. Joop was daarom naar het Panaga Hospital gekomen om aan zijn knie geopereerd te worden, en ik had afgesproken dat ik hem in het ziekenhuis zou opzoeken. Voor de operatie wat leesvoer bij Joop afgeleverd en beloofd dat ik de dag na de operatie, als hij weer bij zinnen zou zijn nog eens langs zou komen.

Zo gezegd, zo gedaan. Maar tot mijn verrassing trof ik Joop, die ik als een rustige vent kende, enigszins buiten zinnen aan toen ik na kantoortijd bij hem langsging. En dat terwijl de eenvoudige operatie aan zijn knie de dag tevoren had plaatsgevonden.

Toen ik bij zijn bed zat, kwam het verhaal. Zoals de meesten van ons die ooit een operatie onder algehele verdoving hebben ondergaan wel weten, voel je je behoorlijk groggy als je uit de verdoving bijkomt en lekker rustig slapen is er dan meestal ook niet bij. Bij Joop was dat ook zo gegaan en de hele avond en het grootste deel van de nacht had hij doezelend in bed gelegen. Maar ergens vroeg in de ochtend was hij echt wakker geworden van beginnende jeuk onder het verband bij zijn knie. Onder het verband krabbelen tegen de jeuk was onmogelijk en boven op het verband krabbelen hielp geen moer. Bij de voorbespreking van de operatie had de arts het ook niet over kriebel gehad als een mogelijk bijverschijnsel, en de nachtzuster had er bij haar laatste ronde ook niets over gezegd. Gelukkig brak een uurtje nadat de kriebel echt ondraaglijk werd het zonnegloren aan, waardoor het ook licht werd in de ziekenboeg waar Joop lag.

Toen het eenmaal goed licht was had Joop de dekens opgelicht, zijn bril opgezet en goed gekeken naar zijn omzwachtelde knie. Geen twijfel over mogelijk: er liep een spoor kleine miertjes die een heerlijke voedselbron onder het verband hadden gevonden. Joop wist toen waarom hij erge jeuk had, maar heeft toch moeten wachten tot de wasbeurt door de ochtenzuster om het probleem te verhelpen.

Joop Blokzijl is te vroeg met pensioen gegaan om de software versie van ‘ant tracking’ zelf uit te proberen, maar met het principe ervan was hij heel vertrouwd.