Dat ik zo nu en dan ergens van onderste boven ben is niet relevant. Maar het feit dat Sesamstraat dreigt te worden verbannen naar het Siberië onder de TV zenders, daar raakt een groot deel van Nederland van onderste boven en staat dan ook nog op het achterste stel benen. Een ingewikkeld standje, maar het kan in dit soort gevallen. Nu zijn de meesten van ons niet met Sesamstraat groot geworden, maar ongetwijfeld zullen we wel samen met onze kinderen vroeger op de grond gezeten voor de TV naar het programma hebben gekeken. En zo hebben wij en onze kinderen heel wat opgestoken van de wijsheden van Bert en Ernie. Bijvoorbeeld de betekenis van voorzetsels als, naast, voor, achter, boven, onder, enz. Hoe kan het dan toch dat zo vaak voorkomt dat die voorzetsels niet goed worden gebruikt?

“Er gaat niets boven Groningen”. Hoezo?? Is de hemel en God in dat deel van Nederland afgeschaft?
Terwijl vermoedelijk bij “Er gaat van alles onder Groningen” wel naar beneden wordt gekeken. Maar “Onder Parijs begint de vakantie pas echt” is zelfs voor een geoloog een boude uitspraak. En zo las ik deze week op www.nu.nl : “In een gebied ongeveer 280 kilometer boven de Chileense hoofdstad Santiago heeft zich in de nacht van vrijdag op zaterdag (lokale tijd) een aardbeving voorgedaan.” Dat is toch niet niks. Straks hoeft er ook helemaal niet meer geboord te worden om nog olie te vinden.

Enkele jaren geleden was ik op Schiermonnikoog waar in een soort tuin wat tweede-wereldoorlog-zaken stonden uitgestald met informatiebordjes er bij.

Het blijkt dat zelfs de Duitsers al over een vliegende Hollander beschikten.

Genoeg voorbeelden. Interessant is na te denken hoe dit gebruik is ontstaan en zo breed wordt gebruikt, dat weinigen er nog over vallen. Uiteraard heeft het te maken met onze kaarten die ergens in de 17e eeuw het noorden aan de bovenkant van de kaart kregen. Daarvoor was het vaak het oosten, vandaar nog ‘oriënteren’. En dan zal de uitdrukking ‘boven Amsterdam” vast door een man voor het eerst zijn gebruikt. Vrouwen kunnen immers niet kaartlezen. Of zou het juist daarom als eerste door een vrouw zijn gebruikt? Moeilijk te achterhalen, vrees ik. Maar dat ‘boven’ en ‘onder’ wordt dan wel geaccepteerd, ‘links’ en ‘rechts’ is twijfelachtig. Dat hoor en lees je toch niet zo erg vaak. Probeer je eens in Google de zoekterm ‘rechts van Amsterdam’ dan krijg je wel hits: Een typisch geval van rechts doordrammen en meer van dergelijke verwijzingen.

Er is nog iets waaraan de geoloog van onderste boven raakt. Uiteraard heeft dit met top en bottom te maken. We kennen allemaal wel mooie voorbeelden, zoals die van de flysch boven de Axenstrasse langs het Vierwoudstedenmeer in Zwitserland. Met je neus er bovenop kan je achterhalen hoe de verjongingsrichting loopt. Een ongeschreven wet is dat in schema’s tabellen, tijdsequenties, het oudste onder, en het jongste en meest recente boven wordt afgebeeld. Ook hier voorbeelden te over waar deze wet wordt overtreden.

Hieronder een plaatje dat ik in mijn HOVO cursussen gebruik. Om mijn cursisten enige geologische opvoeding bij te brengen heb ik voor de grap het onderste deel gemaakt; de leesbaarheid is er helaas niet door bevorderd, maar de boodschap is overgekomen.

 

 

 
Ik verwacht dan ook dat zowel ‘onder Parijs’ als tijdschema’s door hen op juiste wijze en in de juiste betekenis zal worden gebruikt.

Leo Minnigh